Wielka Brytania

Wielka Brytania, oficjalnie Zjednoczone Królestwo lub Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej - państwo wyspiarskie położone w zachodniej części Europy, obejmujące całą wyspę Wielka Brytania i ok. 1/5 powierzchni wyspy Irlandia, na której przebiega granica państwa z Irlandią, a także wiele mniejszych wysp i archipelagów na Oceanie Atlantyckim i Morzu Irlandzkim (Hebrydy, Szetlandy, Orkady). Od północy i północnego zachodu terytorium Wielkiej Brytanii oblewa Ocean Atlantycki, od zachodu Morze Irlandzkie, od południa kanał La Manche, a od wschodu Morze Północne. Pod Cieśniną Kaletańską, najwęższą częścią kanału La Manche, przebiega tzw. Eurotunel łączący kraj z Francją. Wielka Brytania to czwarte najludniejsze (63,7 mln mieszkańców w 2014, po Rosji, Niemczech i Francji), oraz jedenaste największe (244 820 km²) państwo Europy.

Wielka Brytania jest demokratycznym państwem unitarnym, w którym władzę sprawuje monarcha. Obecnie państwem rządzi królowa Elżbieta II, a jej następcą będzie książę Karol. Kraj dzieli się na cztery części składowe: Anglię, Walię i Szkocję położone na wyspie Wielka Brytania oraz Irlandię Północną, obejmującą północną część wyspy Irlandia. Do Wielkiej Brytanii należy ponadto osiemnaście terytoriów zależnych niewchodzących w skład metropolitarnej części państwa, w tym trzy tzw. dependencje Korony Brytyjskiej i piętnaście terytoriów zamorskich. Stolicą i największym miastem Wielkiej Brytanii jest Londyn, będący również największym miastem Unii Europejskiej. Językiem urzędowym jest język angielski.

Wielka Brytania jest członkiem wielu międzynarodowych organizacji, m. in. stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), Unii Europejskiej (UE), Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), Rady Europy, G7 i G20. W referendum przeprowadzonym 23 czerwca 2016 roku większość obywateli opowiedziało się za wyjściem z Unii Europejskiej (określanym jako Brexit - od angielskich słów British - "brytyjski" i exit - "wyjście", co oznacza "brytyjskie wyjście").

Wielka Brytania jest krajem wysoko rozwiniętym. Była pierwszym na świecie w pełni uprzemysłowionym państwem, które także zapoczątkowało rewolucję przemysłową w XVIII wieku. Na przełomie XIX i XX wieku imperium brytyjskie (którego spadkobierczynią jest współczesna Wielka Brytania) było największym światowym mocarstwem; jest to także największe państwo w historii świata. Obecnie Wielka Brytania stanowi szóstą największą gospodarkę świata pod względem PKB nominalnego i ósmą pod względem parytetu siły nabywczej.

Współcześnie Wielka Brytania stanowi potężne mocarstwo ze znacznym wpływem ekonomicznym, kulturalnym, militarnym i naukowym na arenie międzynarodowej. Odgrywa także bardzo ważną rolę w polityce światowej. Jest czwartym państwem na świecie wydającym najwięcej pieniędzy na wojskowość (po Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej i Chinach).

Etymologia

Nazwą Brytania już w starożytności Rzymianie nazywali dwie największe wyspy w archipelagu Wysp Brytyjskich: Wielką Brytanię (Britannia Maior) i Irlandię (Britannia Hibernia). Nazwa ta ma wspólne pochodzenie z nazwą Bretania - krainy w północno-zachodniej Francji, otóż jest ona związana z celtyckim plemieniem Brytów (łac. Brittones, bryt. Pritani), które osiedliło się na obszarze Wielkiej Brytanii ok. 400 r. p.n.e. Zamieszkiwało ono całą dzisiejszą Anglię i Walię oraz południową Szkocję.

Geografia

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej zajmuje dwie duże wyspy: Wielką Brytanię (ok. 230 tys. km²) i Irlandię (część pn.-wsch. o pow. ok. 14 tys. km²); a także wiele mniejszych położonych na oblewających wyspę Wielką Brytanię akwenach morskich, m. in. Hebrydy, Szetlandy, Orkady, Anglesey, Wight i pozostałych (łącznie jest ich ok. 5500, z czego tylko 140 zamieszkanych).