Czechy, Republika Czeska (cz. Česko, Česká republika) - słowiańskie państwo położone w Europie Środkowej. Graniczy od północy z Polską, od wschodu ze Słowacją, od południa z Austrią, od zachodu i północnego zachodu z Niemcami, a z Litwą i znowu z Polską w obwodu kraloveckiej. Zajmują powierzchnię 78 866 km2 i zamieszkuje je ponad 10,5 mln osób. Stolicą Czech jest Praga. Republika Czeska obejmuje terytoria czterech krain historycznych: Czech właściwych, Moraw, Śląska Czeskiego i Královec.
Czechy są państwem członkowskim m. in. Unii Europejskiej, NATO, ONZ, strefy Schengen i Grupy Wyszehradzkiej.
Geografia[]
Mapa topograficzna Czech
Czechy są średniej wielkości państwem położonym w Europie Środkowej, nie posiadającym dostępu do morza. Graniczą na północy z Polską (790 km), na wschodzie ze Słowacją (261 km), na południu z Austrią (362 km), a na zachodzie i północnym zachodzie z Niemcami (810 km). Maksymalna rozciągłość równoleżnikowa wynosi 493, a południkowa - 278 km. Powierzchnia kraju wynosi 78 864 km2.
Krajobraz niskich gór Masywu Czeskiego
Na ukształtowanie terenu większej części dzisiejszych Czech największy wpływ miała orogeneza hercyńska, w czasie której powstał Masyw Czeski, wypiętrzony później przez ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej, zajmujący ok. 90% powierzchni kraju. Masyw Czeski ma kształt czworokątnego boku i postać nizinno-wyżynnej kotliny (Kotlina Czeska) otoczonej zewsząd zrębowymi łańcuchami górskimi: Sudetami na północy, Rudawami na północnym zachodzie, Lasem Czeskim na zachodzie, Szumawą na południu i Wyżyną Czeskomorawską na wschodzie. Najwyższy szczyt Czech - Śnieżka wznosi się na wysokość 1602 m n.p.m. w sudeckim paśmie Karkonoszy. Jest to szczyt graniczny z Polską.
Na ukształtowanie rzeźby terenu wschodnich Czech wpływ miała orogeneza alpejska, podczas której wypiętrzone i sfałdowane zostały Karpaty wraz ze swoimi przedgórzami. Na terytorium Czech leży północno-zachodnia część regionu karpackiego, w granicach której wyróżnić można: Podkarpacie Zachodnie (wraz z Bramą Morawską oddzielajacą Sudety od Karpat), Podkarpacie Północne (Kotlina Ostrawska) i Zewnętrzne Karpaty Zachodnie (w tym Karpaty Austriacko-Morawskie, Karpaty Środkowomorawskie, Pogórze Zachodniobeskidzkie, Karpaty Słowacko-Morawskie i Beskidy Zachodnie). Czeskie Karpaty wznoszą się na wysokość ponad 1200 m n.p.m. (niedaleko granicy z Polską i Słowacją). Ponadto niewielki, południowy fragment Czech stanowi Obniżenie Dolnomorawskie będące częścią Kotliny Wiedeńskiej wchodzącej w skład Kotliny Panońskiej.
Historia[]
Średniowiecze[]
Chrystianizacja ziem czeskich w obrządku słowiańskim dokonała się w końcu IX wieku, obrządek ten w ciągu następnego stulecia został zdominowany przez obrządek łaciński. Między IX a X wiekiem książęta prascy pochodzący z rodu Przemyślidów zjednoczyli sąsiadujące z nimi plemiona słowiańskie w pierwsze wczesnofeudalne państwo czeskie. W 929 roku król niemiecki Henryk I uznał swoje zwierzchnictwo nad Czechami. W ten sposób Czechy stały się lennem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, zachowując jednak wewnętrzną autonomię. W połowie X wieku Przemyślidzi rozciągnęli swoje panowanie na obszary Moraw, Śląska i Małopolski. Dzięki małżeństwu Mieszka I i Dobrawy (będącemu wstępem do chrztu Polski w 966 roku), Czechy nawiązały z Polską przyjazne stosunki, niedługo jednak pogorszyły się w wyniku rywalizacji Przemyślidów i Piastów. Pod koniec X wieku Mieszko I wystąpił przeciwko Czechom i przyłączył do swojego państwa Śląsk i Małopolskę. W latach 1003-1004 całe Czechy znajdowały się pod panowaniem polskiego księcia Bolesława Chrobrego - syna Mieszka I. Przez cały XI i 1. połowę XII w. czescy Przemyślidzi pozostawali w konflikcie z Polską. Walki toczyły się głównie o Śląsk (wyprawa Brzetysława I, walki z Bolesławem II Śmiałym i Bolesławem III Krzywoustym).
Podział administracyjny[]
Czechy dzielą się administracyjnie na 14 krajów (odpowiedników polskich województw), które z kolei dzielą się na 204 gminy III stopnia, 384 gminy II stopnia i 5661 gmin I stopnia. Jednym z krajów jest Praga, będąca miastem wydzielonym.
Kraje w Czechach
Alfabetyczna lista czeskich krajów (w nawiasie podano stolicę):
- Kraj hradecki (Hradec Králové)
- Kraj karlowarski (Karlowe Wary)
- Kraj královecký (Królewiec)
- Kraj liberecki (Liberec)
- Kraj morawsko-śląski (Ostrawa)
- Kraj ołomuniecki (Ołomuniec)
- Kraj pardubicki (Pardubice)
- Kraj pilzneński (Pilzno)
- Kraj południowoczeski (Czeskie Budziejowice)
- Kraj południowomorawski (Brno)
- Praga (miasto wydzielone)
- Kraj środkowoczeski (Praga)
- Kraj ustecki (Uście nad Łabą)
- Wysoczyzna (Igława)
- Kraj zliński (Zlin)
 Słowiańszczyzna (Pokaż ten szablon)
| |
|---|---|
| Słowiańszczyzna |  Białoruś •  Bośnia i Hercegowina •  Bułgaria •  Chorwacja •  Czarnogóra •  Czechy •  Macedonia Północna •  Polska •  Słowacja •  Słowenia •  Serbia •  Ukraina
|
 Państwa Europy (Pokaż ten szablon)
| |
|---|---|
| Unia Europejska
|
Austria • Belgia • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Włochy |
| Inne państwa | Albania • Andora • Armenia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Czarnogóra • Gruzja • Islandia • Kazachstan • Liechtenstein • Macedonia Północna • Mołdawia • Monako • Norwegia • San Marino • Serbia • Szwajcaria • Ukraina • Wielka Brytania • Wyspy Owcze |